[Tâm Tình Bốn Phương] – Nhật Liên Dũng – Chuyện Bán Chùa, Cái Nhìn từ Một Phật Tử (bài 1)

Căn nguyên của mọi vấn đề bắt nguồn từ ý niệm : không muốn để cơ sở của Giáo Hội bị tư hữu hóa như lần trước, bởi cá nhân của một vị Hòa Thượng, Thượng Tọa, Đại Đức, Tăng Ni nào, mà chỉ muốn Giáo Hội là sở hữu chủ duy nhất mà thôi. Hơn nữa, ở một xứ sở văn minh đầy đủ tiện nghi vật chất, và là quốc gia phú cường, dân chủ nhất thế giới, mà Giáo Hội (GH) đã hơn 40 năm qua, vẫn chưa có một cơ sở chính thức để cắm dù hoạt động. Nếu không mũi lòng trước tình cảnh ấy chưa phải là Phật tử quan tâm đúng mức đến sự sống còn của Đạo Pháp. Từ đó ý niệm một mái chùa chung được hình thành và thôi thúc. Nhân tuyển thích hợp nhất đảm lảnh trọng trách này phải là một tăng sĩ trẻ, có nhiệt huyết, có khả năng thuyết phục quần chúng, đảm lược, hy sinh, và trách nhiệm. Nhân tuyển ấy chính là Thượng tọa (TT) Thích Giác Đẳng, người đã được GH thỉnh cử vào cương vị Quyền Chủ Tịch VPII Viện Hóa Đạo GHPGVNTN.

Giao trọng trách hình thành Ngôi Chùa Chung cho TT Giác Đẳng, phải nói, GH đã không chọn lầm người, đứng trên phương diện phục vụ, hy sinh, năng nổ, sáng tạo và trẻ trung hóa tổ chức. Điển hình, với sự hậu thuẫn nhịp nhàng của Hội đồng Lưỡng Viện, Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế, các Thành viên Văn Phòng II Viện Hoá Đạo, TT đã thành công ở nhiều khía cạnh, khả năng thu phục nhân tâm, trẻ trung hóa GH, kêu gọi sự tiếp tay nồng nhiệt từ giới trẻ bên ngoài. Trong khoảnh khắc đã khởi động nhiều sinh khí mới cho GH. Chỉ trong một thời gian ngắn TT đã cho phát hành tờ nguyệt san Đồng Hành, mở đài phát thanh “Đường Về Bán Giác”, hợp tác với website “Tiếng Nói Lương Tri” để loan tải tin tức và bài vở. Điều đáng ghi nhận nhất là chỉ trong vòng 12 tuần lễ, TT đã cậy vào ân đức của Đức Tăng Thống (ĐTT) Thích Quảng Độ, kêu gọi Phật tử khắp nơi nơi góp phần tịnh tài, tâm huyết, và bao tấm lòng tạo mãi ngôi chùa chung, “Chùa Phật Quang”. Thành quả ấy ít mấy ai làm được. Công đức ấy GH cần ghi nhận, khuyến khích và tán dương một cách trang trọng.

Thành công vượt trội ngoài sức tưởng tượng này, dù không nói ra nhưng chắc cũng thầm hãnh diện với thành quả mỹ mãn ấy, vì vậy, TT đã miệt mài dấn thân lên đường phục vụ không mỏi mệt, phát minh nhiều sáng kiến, muốn thay đổi những nguyên tắc thủ cựu, muốn canh tân cải tổ luôn cả guồng máy của GH mà TT cho là quá cũ rích, như chiếc xe bệnh hoạn cà rịch cà tan, kéo lê trên con đường hộ dân, hộ quốc và hộ pháp. Bằng cớ là TT đã cho thành lập ban tu chỉnh hiến chương và bổ nhiệm 72 vị ủy viên công cán vào các chức vụ GH, một hình thức cổ động nhập cuộc, canh tân, hầu trang phục lại giáo hội.

Sự kiện đáng lưu ý là việc TT mới vừa hoàn tất xong việc đăng bạ pháp lý “the Unified Buddhist Church of Vietnam – Văn Phòng II Viện Hóa Đạo” (UBCV) với chính phủ Hoa Kỳ. Tự biết uy tín mình được nâng cao và được Đức Tăng Thống tín nhiệm, và có thể vì vậy mà qua lần điện đàm cùng ĐTT về việc chuyển “pháp lý” GHPGVNTN ra hải ngoại Thượng tọa đã để cho ảo tưởng vượt ngoài lý trí. TT đã ngộ nhận lời của ĐTT là đưa Viện Hóa Đạo trong nước sáp nhập vào VPII ở hải ngoại. Đây là một hiểu lầm đưa đến hậu quả nghiêm trọng đáng tiếc. Vấn đề chuyển pháp lý khác xa với chuyện di dời Viện Hóa Đạo ra hải ngoại. Mãi cho đến giờ phút này, ngay trong Đại Hội 2015 tại San Jose, Thượng Tọa vẫn thừa nhận trước đại hội và ống kính truyền thông rằng ĐTT đã chỉ định cho TT toàn quyền điều hành Viện Hóa Đạo trong và ngoài nước. Do chính nhận định này TT đã cho rằng giáo hội vừa được đăng bạ pháp lý tại bang Texas Hoa Kỳ với danh xưng “The Unified Buddhist Church of Vietnam” (UBCV) – Văn Phòng II Viện Hóa Đạo là giáo hội duy nhất, và TT toàn quyền điều phối nhân sự và các ban ngành.

Do TT nghĩ rằng mình có toàn quyền sắp xếp nhân sự trong VHĐ mà PTTPGQT và vai trò phát ngôn nhân là các cơ quan thuộc cấp, nên chi đã có những chồng chéo về nguyên tắc hành chánh và điều hành. Vả lại, vai trò phát ngôn nhân của GS Võ Văn Ái, theo TT, đã quá lạm sâu vào nội bộ của chư Tăng, ảnh hưởng quá nhiều về sinh hoạt của Hội Đồng Lưỡng Viện (HĐLV). Vì vậy, nay với vai trò mới, toàn quyền lãnh đạo VHĐ, TT muốn giảm hiệu năng hoặc vô hiệu hóa luôn PTTPGQT và vai trò Phát Ngôn Nhân của VHĐ. Và từ đó đã xảy ra những va chạm nẩy lửa và cuộc chiến tranh lạnh giữa TT và PTTPGQT bắt đầu. Sự liên lạc giữa TT và GS Võ Văn Ái bị đứt quãng. Công việc Phật sự qua lại không còn thường xuyên như trước nữa.

Dù nhiều người lên tiếng cảnh giác rằng : TT đã nhầm lẫn, đã hiểu sai ý của Đức ĐLHT Tăng Thống qua buổi điện đàm hôm ấy. Nhưng TT vẫn quả quyết mình không sai và tiếp tục kế sách điều hành GH với tư cách một lãnh đạo toàn quyền.

Đến khi ĐTT phát giác sự rạn nứt giữa 2 thành viên nòng cốt, giữa TT và GS Võ Văn Ái, dĩ nhiên ĐTT buồn hơn ai hết. Thế nhưng, thay vì dừng chân để tìm hiểu ngọn ngành TT đã thách thức, mà trên thực tế là muốn làm cao, áp lực Đức Tăng Thống bằng cách đưa thư từ chức, nghĩ rằng với bao công đức và đóng góp của TT qua việc tạo dựng Chùa Phật Quang, hoàn thành bao nhiêu công tác Phật sự nêu trên, cọng vào việc từ thiện cứu trợ Phillipines, Nepal, đồng thời trước hiện trạng nhân sự GH quá cạn kiệt không còn ai không lý nào ĐTT chấp nhận để mình từ chức ; ngược lại, Ngài phải dè dặt trước quyết định khó khăn là tuyển cử và lưu giữ nhân sự để phục vụ GH. Nào ngờ, ĐTT đã ký Quyết Định số 20 (QĐ20) chấp nhận sự từ chức của TT. Từ đó, bao thành trì đổ nát, bao giấc mộng vỡ tan.

Đau đớn và thất vọng trước quyết định của ĐTT, TT như chiếc thuyền lênh đênh phiêu giạt giữa đại dương. Có nên “hồi đầu thị ngạn” hay tiếp tục ra khơi xông vào giông tố ? Làm người ai cũng trải qua những chặng đường thách thức, những giai đoạn ở ngả ba đường. “Thiên thượng, thiên hạ duy ngã độc tôn”. Con đường trước mắt là do chính mình định đoạt. Rất tiếc TT đã chọn con đường đi vào giông tố. Thay vì thành tâm khắc kỷ, thi hành nghiêm túc những điều đã hứa với ĐTT qua thư từ chức, TT lại tiếp tục hành xử như thể còn nguyên tại chức. Thay vì tìm hiểu nguyên nhân từ đâu gây nên nông nỗi, bao giông tố bão bùng lại đùng đùng tiếp khởi từ đây.

UBCV, cái pháp lý đăng bạ lúc đầu không còn mang chung ý nghĩa. Khởi nguyên, nó là một danh xưng chỉ dành riêng cho GH Mẹ, từ trong nước ra tới hải ngoại, đó là GHPGVNTN. Nhưng nay, UBCV là của TT Giác Đẳng. Từ đó, UBCV là UBCV. GHPGVNTN là GHPGVNTN. Hai tổ chức hoàn toàn biệt lập nhưng lại trùng danh xưng. Di sản duy nhất được hình thành dưới danh nghĩa GHPGVNTN là ngôi chùa chung, Chùa Phật Quang, thì nay UBCV (trùng danh xưng GHPGVNTN) tự cho mình là sở hữu chủ duy nhất. Đức Tăng Thống quả thật đã mất cả chì lẫn chài khi TT tuyên bố độc lập. Rồi sau đó, TT và UBCV đã tự ý bán chùa mà không cần hội ý với bất cứ ai.

Hai điều vi phạm nghiêm trọng qua hành động bán chùa. Thứ nhất là bán một cách âm thầm không ai hay biết. Thứ hai là không hề hỏi ý của các chủ nợ, những người hảo tâm đóng góp cho GH Mẹ vay dù ngắn hạn hay dài hạn. Ở đâu và tự lúc nào cho phép UBCV trở thành sở hữu chủ ngôi chùa khi đã tự tách rời ra khỏi GH Mẹ ? Ngay từ ngày đầu kêu gọi, TT đã dư biết GH sở hữu chủ ngôi chùa chung là Giáo Hội Mẹ trong nước dưới sự lãnh đạo của Đức Đương Kim Đại Lão Hòa Thượng Tăng Thống Thích Quảng Độ. Một khi đã tuyên bố độc lập thì đương nhiên phải giao trả những gì không thuộc về mình. Ấy là tinh thần thượng tôn kỷ luật mà một thường dân cũng phải chấp hành nghiêm chỉnh chứ đừng nói chi đến một Trưởng tử Như Lai.

Vấn đề ở đây là thiện tâm và đạo đức đã hoàn toàn vắng bóng từ lúc bị GH sa thải. Từ bi và phụng hiến không còn là phương châm của người hành giả mang đạo nghiệp “vô ngã vị tha, thượng cầu Phật Đạo, hạ hóa chúng sanh” đi vào đời. Trong lòng chỉ còn sát phạt, giao tranh, công phẩn, ăn miếng trả miếng mà thôi. Phật sự đã bỗng dưng trở thành ma sự. Que diêm đã thật sự đốt cháy cả rừng công đức ngay từ “Lá thư tuần đầu tiên”.

Quyết Định số 20 ở điều II và điều III, Viện Tăng Thống đã yêu cầu TT phải báo cáo chi tiết về tài chánh việc tạo mãi Chùa Phật Quang để GH giải quyết nợ nần sau khi TT rời chức vụ. Thế nhưng TT đã diễn dịch sai lệch hoàn toàn yêu cầu của GH. TT phát biểu qua Đại Hội San Jose 2015 : “Ngôi chùa đã trở thành cái tâm điểm của bao nhiêu là thị phi, bao nhiêu là gánh nặng… Khi mà chúng tôi nhận được QĐ số 20 của Viện Tăng Thống, lại yêu cầu chúng tôi giao ngôi chùa, nhưng mà phải chịu trách nhiệm trả về tài chánh.” Sự thật thì QĐ20 chỉ yêu cầu TT báo cáo rõ ràng và bàn giao sổ nợ, không hề buộc TT phải trả nợ cho GH. Nhưng rồi TT cho đó là một hình thức GH đã ép người quá đáng, đưa TT đến chỗ chẳng đặng đừng phải bán Chùa Phật Quang để phủi tay các khoản nợ trước khi TT ra đi. Chỉ là cái cớ để phản công, một hành động trả đủa, cho đối phương nếm mùi cay đắng. Người Mỹ có câu : “Have a taste of your own medicine” chính là hành động của TT.

Hành động bán chùa đã cho thấy TT đã tự coi mình là chủ nhân ông và có toàn quyền định đoạt về số phận ngôi chùa. Thế thì còn gì để gọi chùa chung như TT đã rêu rao buổi ban đầu : “Khi ý tưởng tạo lập một ngôi chùa chung được đề ra đã có nhiều phản ứng, dù đầy thiện chí, là không thể thực hiện được. ‘Cha chung không ai khóc’…Hai tuần qua, thực tế đã cho thấy một hình ảnh khác. Phật tử nhiều nơi liên lạc về ủng hộ nhiệt tình cho một ngôi chùa do Giáo Hội làm chủ… Ngôi chùa Phật Quang — cơ sở do Giáo Hội chủ quyền — là một ngôi chùa lịch sử” trích lá thư hàng tuần, thứ 2. Rốt cuộc, ngôi chùa chung chỉ là bánh vẽ. Thực tế thì TT là chủ nhân ông duy nhất. Như thế thì đâu có chuyện ai khác vô đây để thay phiên trụ trì theo nguyên tắc của ngôi chùa chung ?

Bài học về chuyện bán chùa cho thấy dã tâm con người thật khôn lường, lắm lúc trớ trêu, lúc đầy gian trá. Tuy nhiên, qua đó cũng không thiếu những tấm lòng sắt son vì đạo, những cống hiến cho đời cho đạo bằng cả trái tim, những đồng tiền chắt chiu dành giụm bằng từng giọt mồ hôi đổ xuống, máu xương và nướt mắt để dâng lên cúng dường Ba Ngôi Tam Bảo Phật Pháp Tăng, khác chi câu chuyện “Bà Già Cúng Đèn” Đức Phật năm xưa. Chuyện bán chùa nay đã phải nhờ đến pháp luật, một lựa chọn không ai muốn. Một bên cho rằng phước cho phe mình đã “đi trước một bước” cho đối phương không kịp trở tay, đang tự đắc ha hê hả dạ. Một bên không hề có đối phương. Tất cả chỉ vì chính nghĩa, nhờ công lý bênh vực và xoa dịu cho hàng triệu tấm lòng xót xa hụt hẩng bởi hành vi thiếu lương thiện. Chuyện đến nước này tưởng chừng như không còn lựa chọn thứ hai, nhưng không, GH vẫn an nhiên điềm tỉnh yêu cầu ai đó hãy “buông dao đồ tể”, hồi đầu thị ngạn. Chỉ cần ai đó thi hành nghiêm chỉnh những gì đã hứa qua thư từ chức thì mọi việc sẽ đi qua, sóng yên mây tạnh, mưa thuận gió hòa, êm đềm như chưa hề có chuyện gì xảy ra. Mong lắm thay.

Nhật Liên Dũng
17.Oct.2015